Sakrament małżeństwa
„Przymierze małżeńskie, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do godności sakramentu” (KPK, kan. 1055,1). Małżeństwo będące głęboką wspólnotą życia i miłości nie jest instytucją czysto ludzką. Sam bowiem Bóg jest jego twórcą, gdyż stworzył człowieka z miłości i powołał go także do miłości trwałej i nieodwołalnej. Od samego początku Pan Bóg ustanowił małżeństwo jako trwały i nierozerwalny związek mężczyzny i kobiety. Według słów Chrystusa Pana, sam Bóg ich łączy: „Co więc Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela” (Mt 19,6). Małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety został podniesiony przez Chrystusa do godności sakramentu. Przez ten sakrament chrześcijańscy małżonkowie stają się znakiem tajemnicy jedności i płodnej miłości łączącej Chrystusa z Kościołem i w tej tajemnicy uczestniczą (por. Ef5,32). Małżeństwo jako sakrament powstaje poprzez zawarcie umowy małżeńskiej, czyli przez nieodwołalną zgodę obojga małżonków, w której oddają się oni sobie i przyjmują wzajemnie. Całkowitej wierności małżonków, a także nierozerwalności węzła małżeńskiego, wymaga zarówno szczególna wspólnota mężczyzny i kobiety, jak również dobro dzieci. Autentyczna, prawdziwa miłość małżeńska z natury swojej nastawiona jest na zrodzenie i wychowanie potomstwa. Wypowiada się w dziecku. Dzieci są owocem miłości rodziców i „są najcenniejszym darem małżeństwa”, a „rodzicom przynoszą najwięcej dobra” (KDK 50). Innym celem małżeństwa jest doprowadzenie do pełnego rozwoju i dojrzałości miłość między małżonkami, a także wzajemna pomoc w dążeniu do świętości i dojrzałości chrześcijańskiej. Patrząc z punktu psychologicznego można stwierdzić, że za krótkie jest życie, aby mogła w pełni rozwinąć się i dojrzeć miłość między małżonkami. I to również ten właśnie proces dojrzewania miłości małżeńskiej i wzajemnej służby domaga się nierozerwalności małżeństwa. Małżeństwo więc trwa i zachowuje swoją wartość oraz nierozerwalność nawet wtedy, gdy czasami brakuje tak bardzo upragnionego potomstwa (por. KDK. 50). Sakrament małżeństwa zawierany jest zazwyczaj podczas liturgii Mszy świętej, „ze względu na związek wszystkich sakramentów z Misterium Paschalnym Chrystusa” (KL, 61).W ofierze na krzyżu, która uobecniana jest w Eucharystii, „Chrystus na zawsze zjednoczył się z Kościołem, swoją umiłowaną Oblubienicą, za którą wydał samego siebie. Słuszne jest zatem, by małżonkowie przypieczętowali swoją zgodna wzajemne oddanie się sobie przez dar własnego życia, jednocząc się z ofiarą Chrystusa, (…) i przyjmując Eucharystię, ażeby (…) w Chrystusie” (KKK1621).
Przygotowanie do małżeństwa
Obrzęd zaślubin jako sakramentalny akt uświęcenia małżonków „winien być sam w sobie ważny, godny i owocny”. By to mogło się stać, osoby zawierające sakrament małżeństwa winny być do niego właściwie przygotowanie. Zagadnieniu przygotowania młodych chrześcijan do małżeństwa Ojciec Święty Jan Paweł II w adhortacji apostolskiej „Familiaris Consortio” poświęca bardzo dużo miejsca. Pisze tam między innymi: Według nauki Ojca Świętego przygotowanie do małżeństwa jest procesem „stopniowym i ciągłym”, na który składa się przygotowanie dalsze (dokonuje się od dzieciństwa w mądrej pedagogii rodzinnej), przygotowanie bliższe (stanowi permanentną formację chrześcijańską w czasie katechezy uwzględniającej również przygotowanie do życia we dwoje) oraz przygotowanie bezpośrednie, stanowiące kilkumiesięczny katechumenat przedślubny. „Konieczność takiego przygotowania, istniejąca zawsze i w każdym przypadku, tym bardziej jest nagląca, gdy chodzi o narzeczonych, którzy jeszcze wykazują braki i doświadczają trudności w doktrynie i praktyce życia chrześcijańskiego. W zakres treści tego, co na tej, analogicznej do katechumenatu, drodze wiary należy przekazać, winno wejść także pogłębione poznanie tajemnicy Chrystusa i Kościoła, znaczenia łaski i chrześcijańskiego małżeństwa, jak również przygotowanie do podjęcia czynnego i świadomego udziału w liturgicznym obrzędzie zaślubin” (tamże). W celu wzięcia udziału w tego rodzaju bezpośrednim przygotowaniu do ślubu narzeczeni winni zgłosić się do księdza proboszcza jednego z narzeczonych, z metrykami chrztu świeżej daty na około pół roku przed planowanym terminem ślubu. Zalecany czas przygotowania bezpośredniego według „Instrukcji” Episkopatu Polski winien wynosić pół roku, natomiast obowiązkowo nie może być on krótszy aniżeli trzy miesiące. Po sporządzeniu protokołu badania przedślubnego, w parafiach obu narzeczonych będą głoszone zapowiedzi przedślubne, a narzeczeni każdego tygodnia będą brać udział w katechizacji i nabożeństwach. Odbędą przynajmniej dwie spowiedzi święte i jeśli to będzie możliwe, wezmą udział w organizowanych dla nich rekolekcjach lub też dniach skupienia. Narzeczeni winni dołożyć wszelkich starań, aby czas przygotowania bezpośredniego do ślubu wykorzystali intensywnie tak pod względem poszerzenia wiedzy religijnej, różnych aspektów miłości małżeńskiej, odpowiedzialnego rodzicielstwa, budowania wspólnoty rodzinnej jak i duchowego wzrostu kształtowania charakteru. Codziennie również powinni modlić nawzajem się za siebie.
Modlitwa o dobrą żonę
Panie Boże! – Tyś powiedział na początku świata, że niedobrze jest człowiekowi być samemu i dlatego dałeś Adamowi Ewę za żonę, by mu była podporą i pociechą, a zarazem matką jego dzieci. I ja mam kiedyś wstąpić w święty związek małżeński. Dopomóż mi więc wybrać sobie taką towarzyszkę życia, z którą mógłbym żyć uczciwie ku twojej chwale i memu własnemu szczęściu. Oświeć mnie, bym nie oglądał się na urodę ciała albo na bogactwa, bo te są przemijające, ale bym umiał docenić szlachetny charakter oraz pobożne i czyste życie, by ta, którą wybiorę, była mi zawsze wierną towarzyszką i godną matką dzieci, którymi raczysz nas obdarzyć. Wiem, że szczęścia w małżeństwie sam sobie nie znajdę, jeśli Ty, o Boże, nie obdarzysz mnie swym błogosławieństwem. Stąd o to błogosławieństwo już dziś Cię proszę pragnąc wiernie wypełniać obowiązki wobec Ciebie oraz przez życie uczciwe i czyste, oszczędne, trzeźwe i pracowite. Proszę Cię: prowadź mnie, Boże, drogą uczciwości i honoru. Strzeż mnie od wszelkich pokus i lekkomyślności wieku młodzieńczego i dopomóż mi, bym zawsze godnie odnosił się do każdej kobiety, i ustrzegł się wszystkiego, co Tobie się nie podoba i co bym musiał później przed małżonką moją ukrywać, albo czego przed dziećmi moimi się wstydzić. Św. Józefie, miłośniku czystości i wzorze wielkiej roztropności, uproś mi tę łaskę u Boga. Amen.
Modlitwa o dobrego męża
Boże, Ojcze niebieski, który kierujesz losami każdego człowieka, pokieruj moim życiem tak, bym znalazła dobrego męża, z którym mogłabym godnie spełniać zadania, dla których małżeństwo ustanowiłeś. Utwierdź serce moje w cnocie, bym nie szukała męża na „śliskich drogach światowych”, ale bym wyprosiła go sobie w szczerej modlitwie i spotkała go w życiu uczciwym i czystym. Dopomóż mi, bym czas mojego panieństwa wykorzystać mogła jak najlepiej dla zdobycia cnót i zalet, które potrzebne będą w przyszłości, abym była dobrą żoną i matką. Niech przygotowanie moje do małżeństwa będzie takie, bym potem nic z mej młodości nie potrzebowała taić przed mężem, ani ukrywać przed dziećmi, ale by życie moje mogło im służyć za wzór do naśladowania. Najświętsza Maryjo Panno, Przeczysta Dziewico, bądź mi opiekunką i pośredniczką u Boga. Amen.
Zaręczyny
Zgodnie z zaleceniem Trzeciej Instrukcji Episkopatu Polski o przygotowaniu do sakramentu małżeństwa narzeczeni po podjęciu decyzji o zawarciu małżeństwa winni na pół roku przed datą ślubu, a w ostateczności na trzy miesiące, zgłosić się do księdza proboszcza jednego z narzeczonych, aby rozpocząć bezpośrednie przygotowanie do sakramentu małżeństwa. Byłoby bardzo wskazane, aby bezpośrednie przygotowanie do ślubu młodzi rozpoczęli od obrzędu zaręczyn i błogosławieństwa, którego udzielą im rodzice. Uroczystość zaręczyn, które dzisiaj są praktykowane w mniejszym stopniu aniżeli było to dawniej, jest wspaniałą okazją do bliższego poznania się rodzin narzeczonych, do nawiązania bliższej więzi, a także jest okazją do wspólnej modlitwy i ewangelizacji. Może dostarczyć narzeczonym i ich rodzinom wielu niezapomnianych przeżyć. Zaręczyny chrześcijańskie stanowią dla dwóch rodzin szczególne wydarzenie, które winno otrzymać oprawę obrzędu religijnego i wspólnej modlitwy, by to, co się szczęśliwie rozpoczyna, dzięki Bożemu błogosławieństwu mogło osiągnąć w swoim czasie szczęśliwe uwieńczenie (por. OSM, s. 92). Jeśli zaręczyny odbywają się w ścisłym gronie dwóch rodzin, obrzędowi może przewodniczyć jedno z rodziców, ojciec lub matka. Jeśli obecny jest kapłan lub diakon, wypada, aby raczej on pełnił funkcję szafarza, byleby uczestnicy rozumieli, że nie chodzi tu o zawarcie małżeństwa. (Tamże) Należy jednak pamiętać o tym, aby rodzice również udzielili błogosławieństwa swoim dzieciom jako narzeczonym.
Błogosławieństwo pary młodych w domu
Na stole w głównym pokoju ustawia się krzyż, wodę święconą, kropidło i zapala świecę. Nowożeńcy klęcząc dziękują rodzicom za dar życia i wychowanie, przepraszają za przykrości i proszą o błogosławieństwo. Po przygotowaniu się pary młodych i wszystkich zgromadzonych, jeden z rodziców przewodnicząc obrzędowi błogosławieństwa, żegnając się mówi:
P. + W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
W. Amen.
Pan młody lub panna młoda, tymi lub podobnymi słowami, prosi rodziców obojga stron o błogosławieństwo: Kochani Rodzice! Jesteśmy głęboko przekonani, że bez Waszego błogosławieństwa nie możemy dostąpić również błogosławieństwa Bożego, dlatego bardzo serdecznie prosimy, abyście zechcieli nam pobłogosławić na nową drogę naszego życia we wspólnocie małżeńskiej.
Błogosławieństwo syna
Ojciec: Ukochany synu! Od dziś ty będziesz mężem i ojcem twej przyszłej rodziny. Buduj swe życie małżeńskie i rodzinne na mocnym fundamencie – na wzajemnej miłości i wierności Bogu i Jego przykazaniom. Niech błogosławi Cię Wszechmogący Bóg, Ojciec i Syn i Duch Święty.
Syn: Amen.
Ojciec kropi syna wodą święconą lub czyni na czole kciukiem znak krzyża świętego i przekazuje pocałunek pokoju.
Matka:
Ukochany Synu! Gdy Chrystus Pan połączy cię sakramentalnym węzłem z twoją wybraną, będziecie dwoje jednym ciałem. Bądź dla swej żony dobrym mężem, a dla swoich dzieci kochającym ojcem. Na tę nową drogę twego życia błogosławię Cię. Błogosławieństwo Ojca i Syna i Ducha Świętego niech Ci towarzyszy w całym twoim życiu.
Syn: Amen.
Matka kropi syna wodą święconą lub czyni na czole kciukiem znak krzyża świętego i przekazuje pocałunek pokoju.
Błogosławieństwo córki
Ojciec:
Ukochana córko! Nadszedł czas, abyś i ty, tak jak twoja matka, wzięła na siebie obowiązek założenia rodziny, urodzenia i wychowania nowego pokolenia. Niech Bóg Wszechmogący, Ojciec, Syn i Duch Święty napełni cię swoją radością i błogosławi tobie, twemu mężowi i waszym dzieciom!
Córka: Amen.
Kropi córkę wodą święconą lub czyni na czole kciukiem znak krzyża świętego i przekazuje pocałunek pokoju.
Matka:
Moja córko! Wiele lat mieszkałaś z nami. Od dziś staniesz przy boku twego męża. Przejmiesz troskę o wasz dom i o wasze dzieci. Bardzo pragnę, abyś była szczęśliwą żoną i matką, abyś była oparciem dla twego męża i radością dla twych dzieci. Polecam cię Maryi i z serca błogosławię cię na nową drogę życia: w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
Córka: Amen.
Matka kropi córkę wodą święconą lub czyni na czole kciukiem znak krzyża świętego i przekazuje pocałunek pokoju.
P. Polećmy Parę Młodych i nas wszystkich szczególnej opiece Matki Najświętszej, odmawiając: Pod Twoją obronę, uciekamy się…
Liturgia sakramentu małżeństwa
Zamieszczamy poniżej liturgię sakramentu małżeństwa, który jest zawierany z reguły w czasie sprawowanej Mszy świętej, aby narzeczeni mieli możliwość lepszego przygotowania się do bardziej świadomego udziału w tej liturgii. Czytania biblijne do Liturgii Słowa mogą wybrać sami narzeczeni w porozumieniu z kapłanem celebrującym liturgię sakramentu. Wrażenie zgody Po homilii wszyscy wstają, a narzeczeni zbliżają się do ołtarza i stają przed kapłenem. Kapłan mówi do narzeczonych:
N. i N., wysłuchaliście Słowa Bożego i przypomnieliście sobie znaczenie ludzkiej miłości i małżeństwa. W imieniu Kościoła pytam was, jakie są wasze postanowienia. Następnie kapłan zadaje im pytania dotyczące dobrowolnej zgody na małżeństwo, woli wytrwania w wierności oraz gotowości na przyjęcie i wychowanie potomstwa.
N. i N., czy chcecie dobrowolnie i bez żadnego przymusu zawrzeć związek małżeński? Narzeczeni: Chcemy.
Czy chcecie wytrwać w tym związku w zdrowiu i w chorobie, w dobrej i złej doli, aż do końca życia? Narzeczeni: Chcemy.
Następne pytanie można opuścić, jeżeli przemawiają za tym okoliczności np. starszy wiek narzeczonych. Czy chcecie z miłością przyjąć i po katolicku wychować potomstwo, którym was Bóg obdarzy? Narzeczeni: Chcemy.
Hymn do Ducha Świętego
Kapłan mówi: Prośmy Ducha Świętego, aby uświęcił ten związek i dał narzeczonym łaskę wytrwania. Niech ich miłość przez Niego umocniona, stanie się znakiem miłości Chrystusa i Kościoła. Wszyscy stojąc śpiewają trzy zwrotki hymnu do Ducha Świętego
O Stworzycielu Duchu, przyjdź –
Nawiedź dusz wiernych Tobie krąg.
Niebieską łaskę zesłać racz
Sercom, co dziełem są Twych rąk.
Światłem rozjaśnij naszą myśl,
W serca nam miłość świętą wlej
I wątłą słabość naszych ciał
Pokrzep stałością mocy Twej.
Daj nam przez Ciebie Ojca znać,
Daj, by i Syn poznany był.
I Ciebie, jedno tchnienie Dwóch,
Niech wyznajemy z wszystkich sił. Amen.
Zawarcie małżeństwa
Kapłan zwraca się do narzeczonych, aby wyrazili zgodę małżeński Skoro zamierzacie zawrzeć sakramentalny związek małżeński, podajcie sobie prawe dłonie i wobec Boga i Kościoła powtarzajcie za mną słowa przysięgi małżeńskiej: Narzeczeni zwracają się do siebie i podają sobie prawe dłonie. Kapłan wiąże je końcem stuły. Narzeczony powtarza za kapłanem:
Ja N., biorę ciebie, N. za żonę i ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż, Panie Boże Wszechmogący, w Trójcy jedyny i wszyscy święci. Następnie powtarza narzeczona:
Ja N., biorę ciebie, N. za męża i ślubuję ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż. Panie Boże Wszechmogący, w Trójcy jedyny i wszyscy święci.
Potwierdzenie małżeństwa
Kapłan mówi:
„Co Bóg złączył, niech człowiek nie rozdziela” (Mt 19,6). Małżeństwo przez was zawarte, ja powagą Kościoła katolickiego potwierdzam i błogosławię w Imię Ojca i Syna + i Ducha Świętego.
W. Amen.
Kapłan usuwa stułę.
Błogosławieństwo obrączek
Kapłan mówi:
Niech Bóg + pobłogosławi te obrączki, które macie sobie wzajemnie nałożyć jako znak miłości i wierności.
W. Amen.
Nałożenie obrączek
Kapłan mówi:
Na znak zawartego małżeństwa nałóżcie sobie obrączki.
Mąż nakłada na serdeczny palec żony obrączkę przeznaczoną dla niej, mówiąc:
N., przyjmij tę obrączkę jako znak mojej miłości i wierności. W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
Także żona nakładu na serdeczny palec męża obrączkę przeznaczoną dla niego, mówiąc:
N., przyjmij tę obrączkę jako znak mojej miłości i wierności. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
Następuje dalsza część Mszy świętej, w czasie której nowożeńcy otrzymują uroczyste błogosławieństwo po „Ojcze nasz” i przystępują do Stołu Pańskiego.
Przyjęcie weselne
Powitanie nowożeńców
Według dawnej tradycji polskiej następuje uroczyste powitanie nowożeńców w progach domu (restauracji). Należy unikać zwyczajów, które nie przystają rodzinom chrześcijańskim, jak choćby powitanie kieliszkami alkoholu. Nie można profanować w ten sposób pięknej chrześcijańskiej uroczystości zawierania sakramentu. Powitanie następuje chlebem i solą. W progu domu rodzice nowożeńców wręczając im na tacy bochen chleba i sól, mówią: Niech nigdy w waszym domu nie zabraknie miłości, dobroci i codziennego chleba. Uroczystościom o charakterze religijnym winna towarzyszyć atmosfera radości i poczucie pełnej godności chrześcijańskiej. Ważną rzeczą jest estetyka i poczucie piękna, Dlatego wnętrze lokalu i stoły dekorujemy kwiatami, zielenią, odpowiednimi napisami i świecami. Na ozdobnych kartonikach możemy wypisać różnego rodzaju życzenia, które w stosownym czasie mogą być odczytane. Wcześniej planujemy rozmieszczenie zaproszonych gości, w centralnym miejscu pozostawiając miejsca dla nowożeńców oraz ich dziadków i rodziców. Najlepiej przy nakryciach umieścić estetycznie wypisane kartoniki z nazwiskami zaproszonych gości. Uroczystość weselną ubogacamy wspólnotowymi przeżyciami o charakterze rozrywkowym, przenosząc akcent z jedzenia i picia na śpiew, przemówienia, piękne dowcipy, zagadki oraz towarzyski taniec. Przyjęcie zawsze rozpoczynamy od modlitwy błogosławieństwa stołu. Możemy posłużyć się tekstami zawartymi w niniejszym rytuale.