Kościół św. Małgorzaty

Kościół św. Małgorzaty usytuowany na cmentarzu, poprzedni zbudowany w XVII w. z fundacji mieszczan oraz chłopów z sąsiednich wsi. Obecny zbudowany lub gruntownie przebudowany w 1748 r. z fundacji Weroniki z Konarzewskich Mycielskiej, kasztelanowej poznańskiej. Kilkakrotnie odnawiany /m.in. 1945-48, 1959, 2002/. Orientowany wschód – zachód. Drewniany, konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowo – ramowej, na nowszym podmurowaniu oszalowany. Wydłużone prezbiterium zamknięte trójbocznie. Szersza nawa prostokątna z wbudowanymi do wnętrza części zachodniej dwoma słupami stanowiącymi podpory wieży włączonej w bryłę korpusu.

Wnętrze nakryte nowszym stropem płaskim. W tęczy narożne słupy wzmocnione u góry zastrzałami, pomiędzy nimi profilowana belka podparta ozdobnie wyrzynanymi wspornikami. Okna zamknięte odcinkowo, w zamknięciu prezbiterium koliste. Chór muzyczny wsparty na dwóch ozdobnych słupach. Wejście do nawy zachodniej i południowej zamknięte odcinkowo. Na zewnątrz dach o jednej kalenicy z wielopołaciowym zamknięciem od wschodu, kryty dachówką, nad prezbiterium z wydatnym okapem pod którym profilowany gzyms.
Wieża nadbudowana nad szczytem zachodnim prostokątna, szalowana z profilowanym gzymsem koronującym nakryta hełmem baniastym z ośmioboczną latarnią pobitym blachą.

Ołtarz pochodzi z 2 połowy XVIII w. w stylu rokoko. W kształcie ażurowej ramy z bramkami bocznymi polichromowany, w kolorze beżowym z białym detalem oraz złoconym i srebrzonym ornamentem. Mensa sarkofagowa, antepedium obramione wąską złoconą listwą, pośrodku monogram maryjny. W nastawie ołtarza obraz św. Małgorzaty na smoku w mięsistej szerokiej dynamicznej ażurowej rokokowej ramie z uszakami. Rama zbudowana z esownic kogucich grzebieni i liści akantu. U góry owalny kartusz /kartusz (fr. cartouche) – ozdobne obramienieherbu, emblematu, monogramu, napisu lub malowidła. Kartusz przybierał różne kształty – owalny, prostokątny, sercowaty. Bywał flankowany lub podtrzymywany przez putta, zwierzęta itp. /Był szeroko stosowany w dekoracji architektonicznej – umieszczany był na elewacjach, na nagrobkach, epitafiach, w malarstwie i in. – Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006/ z konchą (koncha łac. concha, gr. konche – muszla – półkolistesklepienie nad wnęką w kształcie połowy kopuły, przypominające kształtem muszlę) w zwieńczeniu. Po bokach po dwie główki anielskie ze skrzydłami otoczone wiązkami prostych promieni. Tabernakulum na osi mensy w formie prostokątnej ze ściętymi narożami, ujęte w dekorację walutową. Na drzwiczkach złoty kielich ze srebrną hostią w płycinie obwiedzionej złotą listwą. Bramki boczne z przejściem zamkniętym łukiem odcinkowym, ujęte w pilastry dekorowane złoconym detalem snycerskim. Nad bramką ażurowe zwieńczenie z owalnym prześwitem ujętym w ramę w wici roślinnej. W zwieńczeniu srebrne obłoki z nich rozchodzą się proste złote promienie.

Obraz św. Małgorzaty znajdujący się w ołtarzy głównym przedstawia św. Małgorzatę stojącą na smoku. Kompozycja centralna, statyczna. Pośrodku święta zajmująca całą wysokość obrazu w ujęciu ¾. Twarz pociągła, szara, włosy ciemne, proste, długie, opadające na ramiona. Aureola jasna. Ubrana w długa pofałdowaną jasnopopielatą suknię w drobne czerwone i zielone kwiaty. Kaftan zielony przepasany czerwoną szarfą, na ramiona narzucony długi czerwony płaszcz. Ręce o wysmukłych palcach, prawa dłoń opuszczona ku dołowi podtrzymuje zieloną palmę skierowaną ku górze, lewa ugięta z włócznią w dłoni. Święta stoi na brązowym smoku, z otwartej paszczy smoka wydobywają się czerwone faliste płomyki ognia. Tło ciemne, po lewej w połowie wysokości obrazu biała sylwetka kościoła – zapewne św. Marcina w Szubinie, po prawej antyczna architektura miejska. W lewym górnym rogu unoszący się amorek, w lewej wyciągniętej ręce trzyma wieniec /koronę/, w prawej róże.

Figury św. Weroniki i św. Jadwigi Śląskiej. Rzeźba św. Weroniki pochodzi z osiemnastego wieku w stylu barokowym, drewniana. Pełnoplastyczna, dynamiczna, pełnopostaciowa, stojąca w kontrapoście. Głowa lekko przechylona na lewe ramię. Twarz dziewczęca, pełna włosy przesłonięte rąbkiem ze złoconym brzegiem pod szyją i u dołu. Ręce ugięte, palce podtrzymujące chustę pofałdowaną z płaskorzeźbą – twarzą Chrystusa umęczonego w złotej koronie cierniowej. Spod szaty wysunięte są bose stopy.Polichromowana w kolorze białym. Rzeźba św. Jadwigi Śląskiej pochodzi z osiemnastego wieku w stylu barokowym. Pełnoplastyczna, dynamiczna, pełnopostaciowa, stojąca w kontrapoście. Głowa lekko przechylona na prawe ramię. Twarz dziewczęca, pełna, na głowie rąbek ze złotym brzegiem i złota korona.Szata długa, sięgająca do stóp, silnie pofałdowana, ze złotym paskiem u dołu. Spod szaty wysunięte dłonie, ręce ugięte, prawa dłoń podtrzymuje model kościoła ze złoconym dachem i sygnaturką, lewa dłoń złożona na piersiach. Spod sukni wysunięte są obute stopy. Polichromia w białym kolorze.

Ambona pochodząca z 2 połowy osiemnastego wieku w stylu rokoko, niekompletna zachowany tylko korpus.. Polichromowana w kolorze beżowym, detal biały, elementy snycerskie złocone. Korpus o przekroju ćwierćkolistym, ścianka korpusu wypukła, z cokołem i profilowanym gzymsem ujęta w pilastry z dekoracją snycerską. Pod gzymsem pozioma złocona listwa. Na ściance pośrodku owalna tarcza w opasce obwiedziona ornamentem rocaille i wiciowym. 

Święta Małgorzata – męczennica, święta Kościoła katolickiego. Żyła na przełomie III i IV w. w Antiochii Pizydyjskiej, jedna z Czternastu Świętych Wspomożycieli. Według zachowanego podania św. Małgorzata była córką pogańskiego kapłana, lecz została nawrócona na chrześcijaństwo przez swoją opiekunkę, która zajmowała się nią po śmierci matki. Za czasów panowania cesarza Dioklecjana miały miejsce prześladowania chrześcijan. W tym właśnie czasie zakochał się w niej rzymski namiestnik, którego św. Małgorzata nie chciała poślubić, odpowiadając, że jej serce należy do Chrystusa. Była w związku z tym torturowana, więziona, a w końcu ścięta około roku 303-305. W średniowieczu jej kult jako świętej był bardzo rozpowszechniony. Przyjął się wizerunek św. Małgorzaty poskramiającej smoka, zgodnie z przekazem, który głosi, że gdy była więziona, ukazał się jej szatan w postaci smoka piekielnego. Św. Małgorzata miała przepędzić go znakiem krzyża. Na obrazach przedstawiana jest jej postać stojąca na smoku i godząca w jego paszczę wydłużonym krzyżem. Rzadziej spotyka się wizerunek ze św. Małgorzatą powstrzymującą smoka lejcami. Mimo że nie należała do królewskiego rodu, jest często przedstawiana w koronie na głowie, co ma podkreślić jej szlacheckie pochodzenie. Często też trzyma w dłoni gałązkę palmową jako symbol męczeństwa. Św. Małgorzata jest patronką wielu kościołów w Polsce (m.in. bazyliki kolegiackiej w Nowym Sączu, kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Małgorzaty w Łomiankach, kościoła parafialnego w Parkowie). Jej postać występuje w herbach wielu miejscowości, między innymi w herbie Nowego Sącza, gminy Góra Świętej Małgorzaty, gminy Tuchola. 

Kościół świętej Małgorzaty w Szubinie, Artykuł z Expres Nakielski

Przy drodze wiodącej z Szubina do Nakła na niewielkim wzniesieniu stoi kościół cmentarny, którego patronką jest święta Małgorzata. Kościół, potocznie nazywany „Małgorzatką”, ufundowała Weronika z Konarzewskich Mycielska. Ród Mycielskich herbu Dołęga władał dobrami szubińskimi w latach 1731-1772. Należały one do Teofili Wiśniowieckiej, która przekazała je zięciowi i córce, ostatniej z rodu. Obecny kościół powstał w 1748 roku, który zastąpił wcześniejszy, także drewniany, postawiony przez szubińskich mieszczan i chłopów z sąsiednich wsi.  Kościół usytuowany jest pośrodku cmentarza, elewacją zachodnią w stronę ulicy. Prowadzi do niego furtka, która używana jest tylko w czasie uroczystości pogrzebowych.  Główne wejście na cmentarz znajduje się od strony południowej. Świątynia założona została na planie dwóch prostokątów. W obrębie nawy znajduje się wieża na planie kwadratu. Ściany świątyni są drewniane, oszalowane na podmurówce ceglanej.  Do dzisiaj z oryginalnego wyposażenia zachował się, między innymi, rokokowy ołtarz z drugiej połowy XVIII wieku w kształcie ażurowej ramy z bramkami po bokach, barokowy obraz św. Małgorzaty, pochodzący z drugiej połowy XVII wieku oraz rokokowa ambona i kropielnica kamienna ze śladami polichromii. Drewnianą świątynię zdobią także późnobarokowe rzeźby św. Weroniki i św. Jadwigi Śląskiej oraz barokowy zydel ludowy z oparciem w kształcie dwugłowego orła. We wnętrzu, pod chórem umieszczono pamiątkową tablicę z wyrytym napisem: „Kiedy zaraza dziesiątkowała parafian szubińskich z posługą duchowa spieszyli odważnie sami nią dotknięci wierni powołaniu kapłańskiemu śp. Ks. Julian Płaszczyk wikariusz lat 29 zm. 19 IX 1849 r. śp. Ks. Roman Ostrowski wikariusz lat 30 zm. 30 VII 1866 r. Dusze Bogu – ciała Ziemi Szubińskiej oddali”. 

Ślad po złodzieju 

Kościół był w XX wieku poddawany konserwacji w latach 1945-48, oraz w 1959 r. Ostatnie prace miały miejsce na początku tego wieku. Renowacji poddano także odzyskany po kradzieży obraz św. Małgorzaty. Widoczne ślady po wycięciu obrazu przez złodziei przypominają wiernym o tym zdarzeniu. Usunięto wtedy pamiątkowe tabliczki poświęcone tutejszym duchownym, które umieszczano tam od XIX w. Dzisiaj ścianę świątyni zdobi tylko tablica pamiątkowa poświęcona bł. ks. Władysławowi Mączkowskiemu. Pod ścianą kościółka od strony południowej spoczywają, między innymi, szubiński duchowny z czasu zaboru pruskiego, ks. Michał Kentzer, który zmarł w 1885 r. oraz dr Piotr Drzewiecki, zmarły w 1868 r.